«الْعَدْلُ الَّذِي لَا يَجُورُ»

«دادگری است که ستم روا نمی‌دارد.»
خداوند عدل و عدالت است. از صفات خدا عادل است؛ یعنی کسی که متّصف به عدل است. وقتی می‌خواهند درباره‌ی کسی مبالغه کنند، می‌گویند: «هُوَ العَدلُ»؛ امّا درباره‌ی خدا مبالغه نیست. خداوند عادل است یعنی جاهل نیست. ماهیت و کنه عدل، اصل و حقیقت عدل است.
خدا هیچ ظلم نمی‌کند و عدلش درنهایت و در شدّت خودش قرار دارد و نهایت هم ندارد. خدا آن عدلی است که هرگز جور و ستم نمی‌کند.
یکی از نقاط برجسته و شاهکارهای شیعه این است که عدل را جزء اصول اعتقادات می‌داند. در روایتی از امام باقر و امام صادق علیهماالسلام وقتی می‌پرسند اصول اعتقادات چند تاست؟ ایشان می‌فرمایند: دوتاست، توحید و عدل(1) . شیعه به خاطر این عدل را جزء اعتقادات قرار داده که از توحید، نبوّت می‌روید و از عدل، معاد استفاده می‌شود. نتیجه‌ی اعتقاد به توحید، نبوّت است و مغز نبوّت هم امامت است. نتیجه‌ی اعتقاد به معاد و روز قیامت و بهشت و جهنّم، عدل است.
اگر بخواهیم بگوییم بهشت و جهنّم، ثواب و عقاب درست است، باید بگوییم که انسان دارای اختیار است. چون انسان دارای اختیار است، پس خدا در خلق بهشت و جهنّم، ثواب و عقاب، عادل است. با این‌که خدا صفات مختلف و بسیاری دارد؛ امّا شیعه صفت عدل را جزء اصلی‌ترین اعتقادات خودش قرار داده است.
درواقع با صفت «اَلعَدلُ» به کسانی که اعتقاد به جبر دارند اعلام کرده: خدایی که بهشت و جهنّم را آفریده، اگر قرار باشد انسان دارای اختیار نباشد نَعُوذُ بِاللهِ منتسب به ظلم می‌شود. پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله ضمن صفاتِ مختلفی که از خدا آورده، می‌فرمایند: «اَلعَدلُ الَّذی لَا یَجُورُ» هم اثباتی‌اش را می‌گویند، و هم سلبی‌اش را.
اثباتی‌اش «اَلعَدلُ الَّذی» است و سلبی‌اش هم «لَا یَجُورُ» است. بنابراین عدل خداوند، آن عدلی است که هرگز ظلم و جور انجام نمی‌دهد.

والسّلام عليكم و رحمة الله و بركاتُه

منابع:

1) بحارالأنوار: ج 4، ص 264.