«ألا! لَهُ الْحَمْدُ مِنِّی أبَدَ الْآبِدینَ وَ دَهْرَالدّاهِرینَ وَ عَلَی کُلِّ حالٍ»

«آگاه باشید! که همه‌ی ستایش‌ها در همه‌ی روزگاران و در هر حال و مقام ویژه‌ی اوست.»
«أبَدَ الآبِدینَ» یعنی همیشگی تا بی‌نهایت وقت. «دَهْرَالدّاهِرینَ» هم در زمان، هم فوق زمان. ظرف حرکت موجودات فیزیکی «زمان» است.
ظرف موجودات متافیزیکی غیر از خدا، «دَهر» است که شامل مجرّدات هم می‌شود. در قرآن کریم هم (دَهر) به‌کاربرده شده است.
﴿ هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْباطِنُ ﴾(1) خداوند اوّل بِلا اوّل بوده و آخر بِلا آخر است. در اصطلاحِ فلاسفه و متکلّمین، این اوّل بِلا اوّل و این آخر بِلا آخر، اسمش «سَرمَد» است. پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله در این جمله می‌فرمایند: حمد و ستایش همیشه و در تمام زمان‌ها و در تمام فوق زمان‌ها و در تمام حالات سزاوار خداوند متعال است. «وَ عَلَی کُلِّ حالٍ» در حالت شدّت، در حالت داشتن و نداشتن، حالت جنگ و صلح، حالت مرگ و حیات … . جمله‌ی «وَ عَلَی کُلِّ حالٍ» یکی از دستوراتی است که به موحّدان داده می‌شود که خدا را باید در تمامی حالات و آنات شکر و ستایش کنند.
پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله در مقابل این نعمت اختصاصی که به ایشان عطا شده، می‌فرمایند: «ألا! لَهُ الحَمدُ مِنِّی أبَدَ الآبِدینَ وَ دَهرَ الدّاهِرینَ وَ عَلَی کُلِّ حالٍ» یعنی اگر خداوند این همه نعمت‌هایی که عطا کرده را هم نمی‌داد، بازهم در همه حال قابل‌ستایش بود و این حمدها و ستایش‌ها برای او بود.
یک معنای «لَهُ الحَمدُ» این است که اگر انسان هرکسی را که ستایش می‌کند، چون مخلوق خداست، اصل و ریشه‌ی حَمد به خدا برمی‌گردد.
وقتی در نماز می‌خوانیم: ﴿ اَلحَمدُ لِلهِ رَبِّ العَالَمِینَ ﴾، «اَلحَمدُ» به معنای «کُلُّ الحَمدِ» است؛ هرکجا که ستایشی باشد، مخصوص پروردگار رَبِّ العَالَمِینَ است.

والسّلام عليكم و رحمة الله و بركاتُه

منابع:

1) الحدید (57): 3.