درس یازدهم:  خوف و رجاء

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله  در خطابه ی غدیر پس از حمد الهی ، ابراز بندگی و اطاعت از او، بطور غیر مستقیم نحوه بندگی را به مردم آموزش میدهند .
در آنجا که می فرماید : ” الحمد لله رب العالمین ، الَّذِي اسْتَحَقَّ مِنْ كُلِّ مَنْ خَلَقَ أَنْ يَشْكُرَهُ وَ يَحْمَدَهُ أَحْمَدُهُ عَلَى السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ الشِدَّةِ وَ الرَّخَاءِ  … أَسْمَعُ أَمْرَهُ وَ أُطِيع‏ “ . فرمان خدا را می شنوم و پیروی و اطاعت میکنم. “وَ أُبَادِرُ إِلَى كُلِّ مَا يَرْضَاه‏” . می دوم و پیشی میگیرم برای رسیدن به آنچه که مورد رضایت خداست.
“وَ أَسْتَسْلِمُ لِقَضَائِه‏” . و خودم را تسلیم و در اختیار حکم خدا قرار میدهم . چرا پیامبر فرمان خدا را شنیده و تسلیم او امر اوست ؟ به خاطر آنکه : ” رَغْبَةً فِي طَاعَتِهِ وَ خَوْفاً مِنْ عُقُوبَتِه‏” . به خاطر میل شدیدی که به اطاعت خدا دادم و بخاطر ترس از عقوبتش .
حال این سئوال برای ما مطرح است که چطور پیامبر صلی الله علیه و آله، اینچنین در مقابل خدا احساس بندگی و تذلل می نماید و با وجود این شرایط برای پیامبر صلی الله علیه و آله، وظیفه ما در مقابل خداوند چیست ؟ پیامبری که مقام عصمت کبری دارد و اشرف مخلوقات است ، می ترسد ولی ما! در حقیقت پیامبر صلی الله علیه و آله با بیان این عبارات ، قصد دارند تا مستمعین را با وظائف خود آگاه کنند . پیامبر صلی الله علیه و آله با این که معصوم و اول شخص عالم خلقت است ، به بندگی خداوند اعتراف و افتخار می کند و در مقابل خداوند (اگر خدا عدد فرض شود) خود را صفر میداند .
پس ،از عقوبت او می هراسد و به رحمت او امیدوار است .در حقیقت پیامبر صلی الله علیه و آله با دو بال اخلاقی خوف و رجاء حرکت می کند .
همواره نوری از امید و نوری از ترس در دل او وجود دارد، زیرا  “لِأَنَّهُ اللَّهُ الَّذِي لَا يُؤْمَنُ مَكْرُهُ وَ لَا يُخَاف جَوْرُهُ  “ . او خدایی است که هیچکس از مکرش در امان نیست. مکر خداوند برای عدالتش است و مکر افراد بر اساس دروغ و بی عدالتی. ضمن اینکه ازحیله‌ی خدا در امان نیستم ولی از وجودش نمی هراسم، زیرا خدا جور و ستم ندارد و از مکر خدا بخاطر شدت عدالتش بیمناکم .
پس پیامبراکرم  صلی الله علیه و آله وسلم با وجود اینکه اشرف مخلوقات است، فرمان خدا را می شنود ، اطاعت کرده و  تسلیم می شود، زیرا می خواهد خدا را اطاعت کند و از عقوبت او می هراسد . علت ترس از عقوبت خدا را نیز عدم ایمنی از حیله خدا می داند ، که آن حیله فونداسیونی از شدت عدالت خدا دارد .
” ُ وَ اللَّهُ خَيْرُ الْماكِرين‏ “ (آل عمران : 54 ) خدا بالاترین حیله گران است . مانند کسانی که نقشه های شوم برای انداء و اذیت دیگران ریخته و خداوند تمام نقشه های آنها را نقش بر آب می کند و تمام آنها را از بین می برد . این مطلب را باید همواره توجه داشت که آنچه موجب خدا ترسی می شود ، مکتب اهل بیت علیهم السلام و پناه به قرآن و روایات است . والا خواندن قواعد فلسفی و عرفانهای بشری موجب خداترسی بر کسی و تعالی بشر نمی شود .