مقالات پژوهشی – بیعت در غدیر

بنام خداوند همه مِهر مِهر وَرز
 
 

بیعت در غدیر

 
عنوان اصلىِ بیعت در غدیر عبارت بود از اقرار و قبولِ امامت امیرالمؤمنین علیه السلام و امامان از فرزندان او تا آخرینِ آن ها كه حضرت مهدى علیه السلام بوده و امامت شان تا روز قیامت است، با قبول تمام شئون و مقاماتى كه درباره ى آنان در متنِ خطبه ذكر شده است.
پس موضوع اصلىِ بیعت غدیر فقط امامت و خلافتِ على بن ابى طالب علیه السلام نیست، بلكه امامت همه ى ائمه علیهم السلام است كه امامت شان تا روز قیامت ادامه دارد و قبل و بعد از ایشان امامى نیست و كسى جز آن ها حق چنین ادعایى را ندارد. مردم كه با على علیه السلام بیعت كردند، در واقع مستقیماً با همه ى امامان بیعت نمودند.
 

محتوای بیعت در غدیر:

وعده هایى كه مردم در غدیر پیرامون موضوع ولایت بر سر آن ها بیعت كردند از این قرار است:
1. شنیدیم، پس كسى نخواهد گفت: ‘من نشنیدم و متوجه نشدم’.
2. در مقام عمل اطاعت مى كنیم و سر تسلیم فرود مى آوریم.
3. در قلب و ضمیرمان به این مطلب راضى هستیم.
4. زندگى و مرگ و حشر و بعث ما بر این عقیده خواهد بود.
5. در این مطالب تغییر و تبدیل نمى دهیم.
6. در این مطالب شك به دل راه نمى دهیم.
7. این مطالب را در آینده انكار نمى كنیم و از قول خود برنمى گردیم، و پیمان و عهد خود را نمى شكنیم و به وعده ى خود وفا مى كنیم.
8. از قول تو، به نزدیكان و دوردستان از فرزندان و فامیل خود مى رسانیم.
9. ارزش و پشتوانه بیعت در غدیر
پیامبر صلى اللَّه علیه و آله در این مورد تأكید خاصى داشتند كه این بیعت نه تنها از جانب خداوند دستور داده شده، بلكه در حكمِ بیعت با خود خداوند است.
در این باره جملات زیر را فرمودند:
1. این بیعت از جانبِ خداوند و به امر اوست.
2. آنان كه این بیعت را انجام مى دهند در واقع با خدا بیعت مى كنند.
3. من با خدا بیعت كرده ام و على هم با من بیعت كرده است.
4. با خداوند بیعت كنید، و با من و على و حسن و حسین و امامان بیعت كنید.
5. آنان كه در بیعت نمودن با او از یكدیگر سبقت بگیرند رستگارانند و در باغ هاى نعمت خواهند بود.
6. هركس این بیعت را بشكند بر ضرر خود كار كرده، و هر كس به آنچه با خدا عهد كرده وفا كند خداوند به او اجر عظیم عنایت فرماید.
 

ضامن و شاهد بیعت در غدیر

هر عهد و پیمانى احتیاج به شاهد و ضامنى دارد تا در صورت انكار، به او مراجعه شود. پیامبر صلى اللَّه علیه و آله شاهد و گواهِ این بیعت را خداوند و خودش و ملائكه و بندگان صالح خدا تعیین كردند و فرمودند:
‘بگوئید: خدا را بر این مطلب شاهد مى گیریم، و تو نیز بر ما شاهد هستى و هركس كه خدا را اطاعت مى كند و ملائكه ى خداوند و لشكر او و بندگانش را شاهد مى گیریم، و خداوند از هر شاهدى بالاتر است’.
 

کیفیت بیعت

پیداست كه شكل عمومىِ بیعت همان دست دادن است، ولى این دست دادن در واقع حاكى از عهد بستن و تصمیم به وفادارىِ قلبى و نیز پیمان لسانى است.
در غدیر چند جهت وجود داشت كه به خاطر آن قبل از بیعت با دست، بیعت لسانى كه به شكل اقرار زبانى و به صورت گفتن بود انجام گرفت و حضرت متن گفتار را هم تعیین كردند. این جهات عبارتند از:
1. بیعت با دست احتیاج به تفسیر دارد، و باید قبلاً معلوم شود بر سر چه بیعت مى كنند. این اقرار لسانى در واقع مفسّر بیعت با دست بود كه بعد از خطبه انجام شد.
2. ممكن بود عده اى پس از خطبه براى بیعت با دست حاضر نشوند و خود را از صحنه كنار بكشند و بعد بگویند: ‘ما بیعت نكردیم’.
لذا حضرت ابتدا به صورت لسانى بیعت گرفت و فرمود: ‘هركس توانست با دست بیعت مى كند و هر كس نتوانست با زبان اقرار كرده است’.
3. اگر متن و عبارات براى بیعت لسانى تعیین نمى شد ممكن بود هر یك از مردم طبق ذوق و سلیقه ى خود عباراتى را بكار برد كه از نظر اعتبار رسمى و قانونى جاى سؤال و اشتباه باشد، و گذشته از هرج و مرج در واقع هر كس به مطلبى كه مغایرت ها و زیاده و نقیصه هایى با دیگران داشت اقرار كرده بود.
4. اگر متن تعیین نمى شد ممكن بود عده اى فتنه گر، عبارات خاصِ شبهه ناكى را آماده كنند و با آن زمینه ى سقوط ارزش این بیعت را آماده سازند.
5. به خاطر كثرت جمعیت و كمى وقت و مساعد نبودن شرایط توقف مردم، این احتمال قوى بود كه عده اى واقعاً فرصت بیعت با دست را پیدا نكنند، و لذا مى بایست این بیعت لسانى انجام مى شد. پس از روشن شدن این جهت، مى پردازیم به این نكته كه پیامبر صلى اللَّه علیه و آله بیعت با دست و بیعت لسانى را به چه صورت انجام دادند:
بیعت با دست چنین بود:
1. در اثناء خطبه متذكر شدند كه پس از خطبه شما را به دست دادن به عنوان بیعت دعوت خواهم كرد.
2. دستور دادند تا مردم ابتدا با خود او “پیامبر صلى اللَّه علیه و آله” به عنوان اقرار به سخنانش در حق امامان علیهم السلام بیعت كنند، و سپس با شخص على بن ابى طالب علیه السلام بیعتنمایند.
3. این بیعت با دست را حاكى از بیعت با قلب و جان دانستند.
ب: بیعت لسانى را در پنج عبارت فرمودند:
1. همگى تان این متن را بگوئید: ‘……’ كه همان متن مفصل را حضرت برایشان تعیین فرمودند. [ به قسمت یازدهم از بخش ششم این كتاب مراجعه شود. ] 2. اى مردم، آنچه به شما گفتم تكرار كنید.
3. اى مردم، چه مى گوئید؟ خداوند اَصوات را مى شنود و از پنهان هاى نفس ها خبر دارد. “كنایه از اینكه اگر چه اصوات به هم مخلوط است و از باطنها هم كسى خبر ندارد، ولى خداوند ناظر و شاهد است”.
4. بگوئید سخنى را كه خداوند به خاطر آن از شما راضى شود.
5. بگوئید: ‘حمد و سپاس خداى را كه ما را به این مطلب هدایت كرد، و اگر خداوند هدایت نكرده بود هدایت نمى یافتیم’.
 

نتیجه بیعت:

اگر چه با وجود نص، نیازى به بیعت غدیر نبود، و مردم مثل سایر موارد منصوص اسلام، باید خلافت را هم مى پذیرفتند، ولى این بیعت عمومى به عنوان یك حق قانونى و اجتماعى نیز مطرح بود كه در مقابل كار عمال سقیفه قرار مى گرفت. یعنى وقتى مى گفتند: در سقیفه ما با بیعت مردم خلافت ابوبكر را درست كردیم، در مقابلشان گفته مى شد: بیعت غدیر قبل از آن و با حضور جمیعتى بیشتر و با حضور شخص پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و به ضمیمه ى نص الهى بوده است.

این مقاله برای شما مفید بود؟

Related Articles

Leave A Comment?

پنج × 1 =