اساس هدایت اسلام تعلیماتی است که دین اسلام برای انسان آورده است تا صراط مستقیم را به او شناسانده و او را به پیمودن آن موفق سازد.
این تعلیمات در دو رکن پیوسته به هم گرد آمده است: قرآن و حدیث. دو رکنی که طلب هدایت از هر یک از آن دو، بدون رجوع به دیگری امکان پذیر نیست.
تصور این که با قرآن کریم بدون مراجعه به عترت و احادیث و تعالیم آن، می توان به «هدایت فعلیه» رسید، درست نیست و برخلاف خود قرآن کریم و وصیت های مکرر و موکد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است، چنان که تعلیمات عترت نیز بدون عرضه تعلیمات آنان بر قران کریم درست نیست و برخلاف تعلیمات خود عترت است، بلکه دو صورت یاد شده اصلاً تمسک (چنگ زدن و پیروی کردن) نیست، نه تمسک به قرآن و نه تمسک به عترت.
این موضوع بسیار مهم، در حدیث نبوی مسلم الصدور؛ یعنی «حدیث ثقلین» به روشنی تبیین شده است.
انی تارک فیکم الثقلین ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا بعدی – احدهما اعظم من الاخر کتاب الله حبلٌ ممدود من السماء الی الارض، و عترتی اهل بیتی، و لن یفترقا حتی یردوا علی الحوض فانظروا کیف تخلفونی فیهما.
من در بین شما دو چیز گران قدر را می گذارم که تا وقتی به آن دو تمسک جویید، بعد از من گمراه نمی شوید یکی از آن دو از دیگری بزرگتر است: کتاب خدا که طناب کشیده شده از آسمان به زمین است و عترت من خاندان من و از یکدیگر جدا نمی شوند تا در کنار حوض بر من وارد شوند.
پس بنگرید که در نبود من (به جای من) چگونه با آنان رفتار می کنید. حدیث ثقلین از پرآوازه ترین احادیث گنجینه های حدیث مسلمان است و بزرگان مذاهب اسلامی در کتاب هایشان، اعم از صحاح و سنن و مسانید و تفاسیر و سیره ها و تواریخ و لغت و غیر این ها، از این حدیث یاد کرده اند. شیعیان این حدیث صحیح و متواتر را یکی از دلائل امامت و وصایت بلافصل حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام می دانند و آن را به هشتاد و دو طرق، با عباراتی متفاوت از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت کرده اند. اهل سنت نیز این حدیث را بهتر دانسته و آن را از ده ها طریق و از بیست و اندی صحابه پیامبر صلی الله علیه و آله روایت کرده اند.
از آن جمله می توان به این احادیث اشاره کنیم:
ـ امام احمد حنبل، از طریق ابی سعید خدری از رسول خدا  صلی الله علیه و آله نقل می کند که فرمود:
انی تارک فیکم الثقلین احد هما اکبر من الاخر، کتاب الله حبل ممدود من السماء الی الارض و عترتی اهل بیتی و انهما لن یفترقا حتی یرد علی الحوض ـ حاکم نیشابوری نیز از طریق زید بن ارقم از رسول خدا  صلی الله علیه و آله نقل می کند:
انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و اهل بیتی و انهما لن یفترقا حتی یرد اعلی الحوض
ـ ترفدی در سنن خود از طریق زیدبن ارقم نقل می کند که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
انی تارک فیکم ما ان تمسکتم به لن تضلوا ابعدی، احدهما اعظم من الآخر، کتاب الله جمل ممدود من السماء الی الارض و عترتی اصل بیتی. و لن یتفرتا حتی یردا علی الحوض فانظرو ا کیف تخلفونی فیما.
ـ عبدا الملک خرگوشی در کتاب خود به نام «شرف النبوه» نقل کرده است:
انی تارک فیکم الثقلین: کتاب الله و عترتی. فإن تمسکتم بهما لن تضلوا من بعدی همچنین کسانی مانند خطیب تبریزی، شمس الدین سخاوی شافعی، عامر بن لیلی الغفاری. محب الدین طبری و … نیز این حدیث را نقل کرده اند.
در این راستا می توان درس هایی را از حدیث ثقلین آموخت و بر دلالت این حدیث بر امامت اهل البیت علیهم السلام  متذکر شد:
1ـ از حدیث وجوب پیروی فهمیده می شود.
2ـ پیروی از اهل البیت علیهم السلام بر امت واجب است.
3ـ پیروی از اهل البیت علیهم السلام همچون پیروی از قران است
4ـ لفظ «ثقلین» دلیل بر وجوب پیروی است.
5ـ امر به اعتصام دلیل بر وجوب پیروی است.
6ـ لفظ«اخذ»در حدیث دلیل بر وجوب پیروی است.
7ـ جدا نشدن قرآن و عترت از یكدیگر، دلیل بر وجوب پیروی است.
8ـ قرآن و اهل البیت علیهم السلام توام و با یكدیگر می باشند.
9ـ دلالت حدیث بر عصمت امامان از اهل البیت علیهم السلام
10ـ دلالت حدیث بر اعلمیت و افضلیت اهل البیت علیهم السلام و سایر موارد …
پس از این که بر روایت بزرگان علم حدیث نسبت به حدیث ثقلین آگاه شدیم، به ناچار می بایست بر گفتار بعضی از متعصبین گذشته اهل سنت در ایراد و اشكال بر این حدیث متذکر شویم و به بیان سستی و بی اعتباری سخن آنان پرداخت که به دلیل گستردگی بحث و لزوم پاسخگویی به تک تک تعارضات می بایست به کتاب کبیر عبقات الانوار تألیف علامه میرحامد حسین نیشابوری هندی رجوع کرد.
حدیث ثقلین بر هر مسلمانی محبت قطعی است. پیام پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در این حدیث این است: من در میان شما امت، دو یادگار گرانقدار باقی می گذارم که تا هنگامی که به آن دو تمسک جویید، گمراه نخواهید شد. یکی کتاب خدا (قرآن) و دیگری عترت من.
حدیث ثقلین همانگونه که دلالت می کند بر امامت دوازده امام از اهل البیت  علیهم السلام و امامت و خلافت بلافصل علی علیه السلام بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله همچنین دلالت می کند بر وجود امام دوازدهم حجه الله المنتظر و بقای وجود شریف آن حضرت ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ زیرا این حدیث دلالت می-کند بر عدم جدایی کتاب و عترت تا روز قیامت و تا لحظه ورود بر حوض ـ پس همانگونه که قرآن مجید تا روز قیامت باقی است، همچنین واجب است که کسی از اهل البیت وجود داشته باشد که شایسته برای تمسک و و اقتدا به او باشد و امام زمان خود باشد و حجت وقت از عترت طاهره تا روز قیامت.

منابع:

برگرفته از کتاب: خلاصه عبقات الانوار حدیث ثقلین تالیف: میرحامد حسین هندی
ترجمه دکتر سید حسن افتخارزاده.