«قَدْ فَهِمَ السَّرَائِرَ وَ عَلِمَ الضَّمَائِرَ»

«بر نهان‌ها آگاه و بر درون‌ها داناست.»
خداوند متعال پنهانی‌ها را حتماً می‌داند. فهم با علم تفاوت‌هایی دارد. فهم عمیق‌تر و جزئی‌تر است و علم کلّی‌تر است.
عبارتی هست در ادبیات عرب که می‌گویند: «اذ إجتمعا إفترقا، و إذ إفترقا إجتمعا». بعضی از لغت‌ها هستند که وقتی باهم می‌آیند، دو معنای مختلف دارند؛ مثل فهم و علم. این‌گونه لغات وقتی جداجدا به‌کاربرده شوند، هرکدام به معنای دیگر هم می‌آیند.
«إذ إجتمعا إفترقا» باهم که می‌آیند، هرکدامشان در آن لطافت و نکته‌بینی که دارند به کار می‌روند. شاید فهم و علم هم جزء این‌گونه لغات باشند.
«سَرائِر» جمع سریره و به معنای پنهانی است و «ضَمائِر» جمع ضمیر است که آن‌هم پنهانی است؛ امّا تفاوت‌هایی دارند.
خداوند متعال جزئیات پنهانی را می‌داند و به کلیّات و جزئیات آنچه در ضمیر و پنهان انسان است، علم دارد.
پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله در این‌جا براعت استهلال فرمودند؛ یعنی ای منافقانی که اینک پای صحبت من هستید! هر قصدی هم دارید، خداوند از جزئی‌ترین قصد شما تا کلّی ترین نیّت شما خبر دارد. آنچه شما علیه دین اسلام و علیه صحبت‌های من طرح و نقشه می‌کشید، خدا آن‌ها را می‌داند.
لذا مواظب باشید که ﴿ إِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصادِ ﴾(1) ؛ حتماً پروردگار تو در کمین گاه است و مواظب است که شما چه می‌کنید و چه نیّتی دارید.
خداوند سرائر و ضمائر را می‌داند و درعین‌حال صبر می‌کند؛ لذا بر طبق جمله‌ی شانزدهم، خدا اَرحَمُ الرّاحِمینَ است.
ای منافقان! حتّی شما هم از اَرحَمُ الرّاحِمین بودن خدا استفاده می‌کنید.

والسّلام عليكم و رحمة الله و بركاتُه

منابع:

1) الفجر (89): 14.