«لَا يَلْحَقُ أَحَدٌ وَصْفَهُ مِنْ مُعَايَنَةٍ»

«کسی از دیدن به وصف او نرسد»
«مُعاینَة» یعنی به چشم دیدن؛ چه به چشم سر و چه به چشم دل، کسی به وصف خدا نمی‌رسد؛ زیرا وصف خدا برای غیر خدا ممکن نیست.
«لایلْحَقُ أَحَدٌ» هیچ‌کس نمی‌رسد و ملحق نمی‌شود، «وَصفَهُ» به وصف خدا «مَن مُعاینَةٍ» از دیدن. خداوند متعال ﴿ وَ اللَّهُ مِنْ وَرَائِهِمْ مُحِیطٌ ﴾(1) است.
خداوند به انسان‌ها و به تمام هستی احاطه دارد و احاطه‌اش هم فقط احاطه علمی نیست؛ بلکه هم احاطه وجودی دارد و هم احاطه علمی.
تمام موجودات مُحاط خدا و تحت تدبیر و اداره‌ی خداوند هستند. محاط به محیط نمی‌تواند احاطه پیدا کند. بنابراین همان‌طوری که خداوند متعال قابل نیل و رسیدن نیست، وصف خدا هم از حرکت موجودات قابل نیل و رسیدن نیست. بشر ممکن است صفات خود را با صفات خدا تحقیق، مطالعات، مقایسه و تشبیه کند و آن را بزرگ‌تر کند، امّا آن صفتِ خدا نیست. اصل ملاک خداشناسی همان است که خدا در قرآن کریم فرموده است: ﴿ لَیْسَ کَمِثلِهِ شَیءٌ ﴾(2) .
پس بشر هر صفتی را به هراندازه تصوّر و احاطه پیدا کند، آن صفت، صفت خدا نیست و معقول خودش است. طبق فرمایش ائمّه علیهم السّلام:
«کُلَّمَا مَیَّزْتُمُوهُ بِأوهَامِکُمْ فِی أدَقِّ مَعَانِیْه، مَخْلُوقٌ مَصْنُوعٌ مِثلُکُمْ مَرْدُودٌ إلَیْکُمْ»(3) :
«هر چه از خدا تصوّر و تعقل می‌کنید، فکرهای شما و مخلوق شماست و به‌سوی شما برگردانده می‌شود.»
انسان هراندازه با چشم دل هم ببیند، به وصف خدا نمی‌رسد؛ مگر خدا به او معرفت خودش را بدهد. ائمّه‌ی طاهرین علیهم السّلام در زمان غیبت کبری و صغری به ما امر فرموده‌اند که دعای شریف «اَللّهُمَّ عَرِّفنی نَفْسَک …» را بخوانیم که ان شا الله معرفت الله تعالی حاصل شود.
در قرآن هم داریم که به وصف خدا نمی‌رسند ﴿ اِلَّا عِبَادَکَ مِنْهُمُ المُخْلَصِینَ ﴾(4) مگر بنده‌هایی که مخلَص هستند و خالص‌شده‌اند.

والسّلام عليكم و رحمة الله و بركاتُه

منابع:

1) البروج (85): 20.
2) الشّوری (42): 11
3) بحارالأنوار؛ ج 66، 293.
4) الصّافات (37): 159.