«وَ أَشْهَدُ أَنَّهُ اللَّهُ الَّذی تَواضَعَ کُلُّ شَیءٍ لِعَظَمَتِهِ»
«و گواهی میدهم که او الله است که آفریدگان در برابر بزرگیاش فروتناند.»
پیامبر اکرم صلیالله علیه و آله نظیر این جمله را در چند جای خطابه فرموده، و واژهی «الله» را که بزرگترین اسم لفظی خدا و جامع جمیع صفات و اسماء خداست راهم بهکاربردهاند. «کُلُّ شَیءٍ» همه چیز نسبت به عظمت خداوند فروتن و خاضع هستند.
برای توضیح بیشتر، موجودات را باید به سه قسمت تقسیم کنیم: انسان، فرشتگان و بقیهی موجودات.
1 – فرشتگان همیشه تسبیح خدا کرده و گناه نمیکنند. آیا اختیارشان مانند اختیار انسان است یا خیر؟ این مطلب محلّ بحث است.
2 – موجودات دیگری هم هستند که هیچکدام از آنها دارای اختیار، تکلیف و آزادی نیستند.
3 – انسانها موجوداتی هستند دارای آزادی، تکلیف و عقل. انسان هراندازه بیشتر عظمت خدا را دریافت کند، فروتنی و خضوع او بیشتر میشود.
نماد و تجسّم این درک و دریافت عظمت و خضوع، بیشتر در قنوت، رکوع و سجده است. در قنوت، انسان جملات مختلفی را میگوید که خدا را تقدیس و تسبیح میکند و از خدا احتیاجات خودش را میخواهد. در رکوع به تواضع نسبی میرسد و میگوید: «سُبحَانَ رَبِّیَ العَظِیمِ وَ بِحَمدِهِ»: «پروردگارم منزّه و بزرگ و ستوده است.»
وقتیکه به سجده میرود، درواقع تواضعش بیشتر میشود و عظمت خدا را بیشتر درمییابد؛ چون عظمت خدا را بیشتر درمییابد، دیگر عظیم نیست، بلکه اعلی است: «سُبحَانَ رَبِّیَ الاَعلی وَ بِحَمدِهِ» : « پروردگارم منزّه و بسیار بلندمرتبه و ستوده است.» انسان هر چه عظمت خدا را بیشتر مییابد، خضوعش بیشتر میشود و هر چه خضوعش بیشتر میشود، عظمت خدا را بیشتر درمییابد. سجده که بزرگترین نماد خضوع انسان نسبت به خداست، خدا را به نام برتر، بالاتر، بزرگتر و بلندمرتبهتر نام میبرد. رکوع که خضوع کمتری نسبت به سجده دارد، انسان درواقع اندامش نصف میشود و خدا را بهعنوان عظیم یاد میکند: «سُبحانَ رَبِّیَ العَظیمِ وَ بِحَمدِهِ».
در قنوت، چون قامت انسان ایستاده است، به آن اندازه خضوع نمیکند و الفاظ عَظیم و اَعلی را به کار نمیبرد.
«تَواضَعَ کُلُّ شَیءٍ لِعَظَمَتِهِ» همه چیز نسبت به عظمت خدا فروتنی میکند؛ لذا در طبیعت «کلُّ شَیءٍ» عظمت خدا را درمییابند.
در طبیعت جمادات، نباتات، حیوانات و انسانها، علم و ادراک دارند. این مسأله، ازنظر قرآن کریم ثابتشده است که میفرماید:
﴿ یُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی السَّماواتِ وَ مَا فِی الْأَرْضِ ﴾(1) و ﴿ وَ إِنْ مِنْ شَیءٍ إِلَّا یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لَکِنْ لَا تَفْقَهُونَ تَسْبِیحَهُمْ ﴾(2) یعنی «کُلُّ شَیءٍ» درک عظمت خدا میکنند و «کُلُّ شَیءٍ» علم دارند؛ لذا «کُلُّ شَیءٍ» خداوند را تسبیح میکنند.
والسّلام عليكم و رحمة الله و بركاتُه
منابع:
1) الجمعة (62): 1.
2) الإسراء (17): 44.
Leave A Comment?