«وَ یُفْقِرُ وَ یُغْنی»

«نیازمند و بی‌نیاز گرداند.»
«یُقفِرُ» از فقر می‌آید و «یُغنی» از لغت غنا. این جملات کلاً ازآنجایی‌که فرموده‌اند: «یَشاءُ فَیُمضی وَ یُریدُ فَیُقضی … وَ یَمنَعُ وَ یُعطی» نتیجه‌اش آن جمله‌ای است که پس‌ ازآن فرموده‌اند: «لَهُ المُلکُ وَ لَهُ الحَمدُ» چون پادشاهی همه‌ی جهان باخداست، خداوند متعال در هر قسمتی از جهان ایادی را خلق کرده که آن ایادی، به امر خداوند کار انجام می‌دهند. مثلاً آفتاب را فرستاده برای این‌که زمین را روشن و گرم کند. آب را فرستاده برای این‌که به گیاهان و به حیوانات آب برسد.
باد را فرستاده برای انتقال آب‌ها و باران‌ها به مناطق مختلف. خداوند متعال موجودات را هم محتاج می‌کند و هم بی‌نیاز. موجودات را به خودش محتاج می‌کند.
خداوند می‌فرماید: ﴿ یَا أَیُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَی اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِیٌ الْحَمیدُ ﴾(1) : ﴿ ای مردم! شما به خدا نیازمندید و خداست که بی‌نیاز ستوده است. ﴾
در عالم جز خداوند هیچ موجود دیگری غنیّ مطلق نیست. تمام موجودات، هرقدر هم کمالات داشته باشند، یک احتیاج نسبی دارند.
در کلّ عالم، هیچ موجودی نیست که هیچ‌گونه احتیاجی نداشته باشد، ولو این‌که غنایش بالله باشد. موجودات جهان چه فیزیکی و چه متافیزیکی، محتاج خداوند هستند؛ زیرا خداوند آن به آن، به همه‌ی موجودات افاضه‌ی فیض می‌کند. در فلسفه می‌گویند هر موجودی، محفوف به دو عدم است. یکی عدم سابق و یکی عدم لاحِق.
به‌طور مثال فرض کنیم الآن ساعت 7:23:59 هست. در ثانیه‌ی 58 ما معدومیم و در ثانیه‌ی 60 هم ما معدومیم. درواقع وجودمان بین دو عدم است؛ یعنی خداوند متعال مرتب ایجاد و اعدام می‌کند. پس مرتب خداوند متعال ما را بی‌نیاز و نیازمند می‌کند. وقتی هستی می‌دهد، بی‌نیاز هستیم. وقتی هستی را می‌گیرد، نیازمند هستیم.
وقتی به کمال می‌رساند، ازنظر آن کمال بی‌نیاز هستیم. وقتی آن کمال را از ما می‌گیرد، دوباره به کمال دیگری محتاجیم. این معنای فقر و غنا در موجودات، لحظه‌به‌لحظه است. به این آفرینش نباید به‌گونه‌ای نگاه کرد که خداوند متعال جهان را آفریده، ولو برای یک‌لحظه رها کرده باشد؛ بلکه آفرینش و جهان، لحظه‌به‌لحظه در حال آفرینش و در حال ایجاد و اعدام است. «یُفقِرُ وَ یُغنی»خداوند بی‌نیاز و محتاج می‌کند.
برای خداوندِ «اَحَدٌ، صَمَدٌ، لَم یَلِد» فرقی نمی‌کند که یک الکترون را محتاج و بی‌نیاز کند، یا میلیون‌ها کهکشان را.

والسّلام عليكم و رحمة الله و بركاتُه

منابع:

1) فاطر (35): 15.