«وَ هُوَ وَلِیُّکُمْ بَعْدَ اللهِ وَ رَسُولِهِ»

«او (علی) صاحب اختیارتان پس از خدا و رسول است.»
به قرائن مختلف و دلایل گوناگون در آیه‌ی ﴿ إِنَّما وَلِیُّکمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ ﴾(1) ، معنای «ولی» چون حصر آمده، راجع به خداوند و رسولش و کسانی است که ایمان آوردند و در حالت نماز و رکوع، زکات داده‌اند.
سؤال: منظور از «ولی» که 27 گونه معنا شده در این آیه چیست؟
سرپرست، اولی به تصرّف، احقّ به تصرّف است. در خطابه‌ی غدیر، این قرینه روشن‌تر است؛ زیرا حضرت می‌فرمایند: بعد از خدا و رسولش، او وَلیّ شماست.
این بَعدیت، رُتبی است؛ یعنی ولایت و سرپرستی پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علیه السلام در طول ولایت و سرپرستی خداست.
فقط خداوند متعال است که ولایت ذاتی دارد، سپس خداوند پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله را صاحب‌ولایت کرده و از طریق ایشان این ولایت را به امیرالمؤمنین علیه‌السّلام منتقل کرده و بهامام زمان علیه‌السّلام ختم شده است. ازنظر رتبه، اوّل ولایت خداست و بعد ولایت امام زمان علیه‌السّلام است.
خداوند متعال از ولایت خودش امام زمان علیه‌السّلام را مالک ولایت کرده است با حفظ اولویتِ ولایت برای خودش. به‌طور مثال مالک بودن ما این‌گونه است که ما مالک خانه‌مان، مالک لباس‌هایمان، مالک چشم و گوشمان و … هستیم؛ امّا در همین حالت که ما مالک هستیم، خداوند از ما اَملک و مالک‌تر است.
ولایت خداوند بر ولایت امام زمان علیه‌السّلام طولی است. البتّه ولایتی که خداوند متعال دارد از سنخ ولایت اولیایش نیست.
«وَ هُوَ وَلِیُّکُمْ بَعْدَ اللهِ وَ رَسُولِهِ» : خداوند ولایت خود را دارد و از ولایت خود، رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله را صاحب‌ولایت کرده و پس از ولایت رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله، ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام است؛ امّا ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السّلام نسبت به ولایت پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله زمانی هست. پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله هنگامی‌که ولایت داشتند، امیرالمؤمنین علیه‌السّلام هم ولایت داشتند؛ امّا اِعمال ولایت ایشان باید پس از ولایت پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله باشد.

والسّلام عليكم و رحمة الله و بركاتُه

منابع:

1) المائدة: 55.