مقالات پژوهشی – کلید واژه‌های خطابه‌ی غدیر

به نام خداوند همه مِهر مِهر وَرز
 
 

کلید واژه ها

 

خطبه و خطابه:

در لسان العرب آمده: الخطاب و المخاطبه: مراجعة الكلام، و قد خاطبه بالكلام مخاطبه و خطابا، و هما یتخاطبان.
و از قول لیث آمده: الخطبه مصدر الخطیب. خطب الخاطب على المنبر، و اختطب یخطب خطابة، اسم الكلام: خطبه. 
از قول ابومنصور نیز آمده كه الخطبه اسم للكلام السذى یتكلم به الخطیب فیوضع موضع المصدر{1}
فیروزآبادى در معناى خطبه آورده: خَطبَ الخاطبُ على المنبر خَطابة، بالفتح، و خُطبة بالضم، و ذلك الكلام: خُطبه ایضاً، أو هى الكلامُ المنثورُ المسجعُ و نحوهُ{2}
در تهذیب اللغة آمده: الخطبه مثل الرساله التى لها اول و آخر{3}
ابن اثیر در النهایه ذیل این واژه آورده كه الخطبه بالضم فهو من القول و الكلام{4}
طریحى در مجمع البحرین گوید: الخطبه تختص بالموعظه و الكلام المخطوب به. فیقال: خطبنا رسول اللّه‏ صلى الله علیه وآله وسلم اى وعظنا{5}
در منتهى الارب آمده: خطبه كلامى است كه در ستایش خدا و نعت نبى ‏صلى الله علیه وآله وسلم و موعظه خلق باشد. نثر مسجع و مقفّا{6}
لذا خطبه كلامى است كه ابتدا و انتها دارد، داراى قافیه است و مسجع مى‏باشد، در آن حمد و ثناى خداوند و پند و اندرز خلق لحاظ شده است.
غدیر:
در لسان العرب آمده: الغدیر: القطعه من الماء یغادرها السیل أى یتركها{7}
حموى در معجم البلدان گوید: غدیر… أصله من غادرت الشى‏ء اذا تركته{8}
غدیر:
قطع ه‏اى از آب است كه سیل آن را به‏ جا مى‏ گذارد.
خم:
فیروزآبادى در قاموس المحیط آورده: خمّ: بئرٌ حفرها عبد شمس‏بن عبد مناف بمكه{9}
زبیدى گوید: خمّ، واد و ایضاً بئرٌ{10}. در جاى دیگر نیز آمده كه … اما الذى یضاف الیه الغدیر فانه دون الجحفه على میال{11}
در معجم البلدان آمده: خم: اسم موضع غدیر خم… و خم موضع تصب فیه عین بین الغدیر و العین، و بینهما مسجد رسول اللّه‏ صلى الله علیه وآله وسلم… و قال الحازمى: خم واد بین مكه و المدینه عند الجحفه به غدیر، عنده خطب رسول اللّه‏ صلى الله علیه وآله وسلم{12}
ابن منظور گوید: خم، غدیر معروف بین مكه و المدینه بالجحفه، و هو غدیر خم{13} لذا خم آب گیرى معروف بین مكه و مدینه در منطقه جحفه مى‏ باشد.
 

غدیر خم:

ابن اثیر گوید: غدیر خم، موضع بین مكه و المدینه، تصب فیه عین هناك{14}
جوهرى در صحاح آورده: غدیر خم: اسم موضع بین مكه و المدینه بالجحفه{15}
در تاج العروس آمده: غدیر خم على ثلاثه امیال بالجحفه{16}
غدیر خم نام مكانى است بین مكه و مدینه در منطقه جحفه.
الجحفه:
طریحى گوید: الجحفه، مكان بین مكه و المدینه… سمیت بذلك لان السیل اِجتحف بأهله{17}
در معجم البلدان آمده: الجحفه، كانت قریة كبیرة، ذات منبر على طریق المدینه من مكه على اربع مراحل، و هى میقات اهل الشام… كان اسمها مهیعة، و انما سمّیت الجحفه لان السیل اجتحفها و حمل اهلها فى بعض الاعوام و هى الان خراب{18}
وى در ادامه مى ‏افزاید كه بین جحفه تا غدیر خم دو میل فاصله است.
سند:
شهید ثانى گوید: السند طریق المتن و هو جملة من رواه من قولهم{19}
در قواعد التحدیث از قول ابن جماعه آورده كه: … فسمى الاخبار عن طریق المتن سنداً…{20} جمع آن اَسناد مى‏ باشد{21}
به عبارتى سند زنجیره راویان حدیث است كه متن حدیث را از معصوم خبر مى‏ دهد.

منابع:

1- ابن منظور، لسان العرب، ج 1، ص 360.
2- فیروزآبادى، قاموس المحیط، ص 76.
3-  ازهرى، تهذیب اللغة، ج 7، ص 112.
4-  ابن اثیر، النهایه، ج 2، ص 45.
5- طریحى، مجمع البحرین، ج 1، ص 662.
6- صفى‏پور، طالب‏نژاد، منتهى الارب، ج 1 و 2، ص 325.
7- همان، ج 5، ص 9.
8- دحموى، معجم البلدان، ج 4، ص 188.
9- فیروزآبادى، القاموس المحیط، ص 996.
10- زبیدى، تاج العروس، ج 8، ص 283.
11- همان، ج 1، ص 500.
12- حموى، معجم البلدان، ج 2، ص 389.
13- ابن منظور، لسان العرب، ج 12، ص 191.
14-  ابن اثیر، النهایه، ج 2، ص 81.
15-  جوهرى، الصحاح، ج 5، ص 1916.
16- زبیدى، تاج العروس، ج 8، ص 283.
17- طریحى، مجمع البحرین، ج 1، ص 346.
18- جحفه، قریه‏اى بزرگ و داراى منبر بوده كه سر راه مكه به مدینه قرار داشته كه میقات اهل شام بوده و اسم آن مهیعه بوده، جحفه نامیده‏ شده؛ زیرا سیل آن را خراب و ساكنان آن را با خود برده و اكنون خراب شده است (حموى، معجم البلدان، ج 2، ص 111؛ زبیدى، تاج العروس، ج 5، ص 563؛ ابن منظور، لسان العرب، ج 8، ص 379)
19-  عاملى، زین الدین، الدرایه، ص 7.
20-  قاسمى، قواعد التحدیث، ص 202.
21-  فرهنگستان قاهره، معجم الوسیط، ص 454.

این مقاله برای شما مفید بود؟

Related Articles

Leave A Comment?

5 × 2 =